Human Rights Declaration in Multiple Scripts

2-статья

Ар бир адам расасына, терисинин түсүнө, жынысына, тилине, динине, саясий же башка ынанымдарына, улуттук же социалдык негизине, мүлкүнө, тек-жайына же башка абалынын айырмачылыктарына карабастан, ушул Декларация аркылуу жарыяланган бардык укуктар менен эркиндиктерге ээ болууга тийиш.

Андан тышкары, адам жашаган аймактын көз каранды эместигине, көзөмөлгө алынгандыгына, өзүн-өзү башкарбагандыгына же эгемендигиндеги кандайдыр-бир чектөөлөргө карабастан ал өлкөнүн же аймактын саясий, укуктук же эларалык статусунун негизинде эч кандай айырмачылыктар болууга тийиш эмес.

3-статья

Ар бир адам жашоого, эркиндикке жана жеке кол тийбестикке укуктуу.

4-статья

Эч ким кулчулукта же эрксиз абалда болууга тийиш эмес; кулчулук менен кул сатуучулуктун бардык түрлөрүнө тыюу салынат.

5-статья

Эч ким кыйноолорго же ырайымсыз, адамкерчиликсиз же анын беделин түшүрүүчү мамилеге жана жазалоого дуушар болбоого тийиш.

6-статья

Кайсы гана жерде болбосун ар бир адам өзүнүн укукка ээ субъект экендигинин таанылышына укуктуу.

7-статья

Бардык адамдар мыйзам алдында тең жана эч кандай айырмалоосуз мыйзам тарабынан бирдей корголууга укуктуу. Бардык адамдар ушул Декларацияны бузган дискриминациялоонун бардык түрлөрүнөн жана мындай дискриминациялоого чакырган бардык тукуруулардан бирдей корголууга укуктуу.

8-статья

Ар бир адам, ага конституция жана мыйзам тарабынан берилген негизги укуктары бузулган учурларда компетенттүү улуттук соттор тарабынан укуктарын толук калыбына келтирүү укугуна ээ.

9-статья

Эч ким ээнбаштык менен камакка алынууга, кармалууга же куугунтукталууга тийиш эмес.

10-статья

Ар бир адам өз укуктары менен милдеттенмелерин аныктоо үчүн жана ага коюлган кылмыш жоопкерчилигинин негиздүүлүгүн аныктоо үчүн толук теңдиктин негизинде анын иши маалымдуу түрдө жана көз каранды эмес жана калыс сот тарабынан жана адилеттүүлүктүн бардык талаптарын сактоо менен каралышына жетишүүгө укуктуу.

11-статья

1. Кылмыш жасады деп күнөөлөнгөн ар бир адам анын күнөөсү мыйзамдуу тартипте соттук маалымдуу териштирүү жолу менен белгиленмейинче күнөөсүз деп эсептелүүгө укуктуу, муну менен бирге ага коргонуу үчүн бардык мүмкүнчүлүктөр камсыз кылынат.

2. Кандайдыр-бир кылмыш жасалган учурда ал улуттук мыйзамдар же эларалык укук боюнча кылмыш иши болуп саналбаган бардык кылмыштык аракеттерди жасагандыгы же аракетсиздиги үчүн эч ким жазаланууга тийиш эмес. Кылмыш жасалган кезде колдонулушу мүмкүн болгондон дагы оор жаза колдонулушу мүмкүн эмес.

12-статья

Эч ким анын жеке жана үй-бүлөлүк турмушуна ээнбаштык менен кийлигишүүгө, анын турак жайынын кол тийбестигине, анын кат-кабарларынын жашыруундугуна же анын намысына жана кадыр-баркына ээнбаштык менен кол салууга дуушар болушу мүмкүн эмес. Ар бир адам мындай кийлигишүүдөн же ушундай кол салуудан мыйзам тарабынан корголууга укуктуу.

13-статья

1. Ар бир адам ар бир мамлекеттин чегинде ээн-эркин жүрүүгө жана өзүнө жашай турган жер тандап алууга укуктуу.

2. Ар бир адам өз өлкөсүн кошуп алганда, бардык өлкөдөн чыгып кетүүгө, жана өз өлкөсүнө кайтып келүүгө укуктуу.

14-статья

1. Ар бир адам куугунтукка алынганда башка өлкөлөрдөн баш калкалоо издөөгө жана аны пайдаланууга укуктуу.

2. Бул укук чындыгында саясий эмес кылмыш же Бириккен Улуттар Уюмунун максаттары менен принциптерине карама-каршы келген иш кылгандыгы үчүн куугунтукталган учурда пайдаланылышы мүмкүн эмес.

15-статья

1. Ар бир адам граждандык алууга укуктуу.

2. Эч ким өз граждандыгынан же өз граждандыгын өзгөртүү укугунан ээнбаштык менен ажыратылбайт.

16-статья

1. Бойго жеткен эркектер жана аялдар расалык, улуттук же диндик белгилери боюнча эч кандай чектөөлөрсүз никеге туруп жана үй-бүлө күтүүгө укуктуу. Алар никеге турганда, никеде болгон учурда жана аны бузуу учурунда бирдей укуктарга ээ.

2. Никеге туруп жаткан эки тараптын тең эркин жана толук макулдугу менен гана нике түзүлүшү мүмкүн.

3. Үй-бүлө коомдун табигый жана негизги уюткусу болуп саналат жана коом менен мамлекет тарабынан корголууга укуктуу.

17-статья

1. Ар бир адам жеке өзү, ошондой эле башка бирөөлөр менен бирге мүлккө ээ болууга укуктуу.

2. Эч ким өз мүлкүнөн ээнбаштык менен ажыратылууга тийиш эмес.

18-статья

Ар бир адам ой, ыйман, дин эркиндиктерине укуктуу; бул укук өз динин же ынанымын эркинче өзгөртүүнү жана жеке өзү, ошондой эле башкалар менен бирге каалаган динин тутуу же ынануу эркиндигин эл менен бирге же жеке өзүнчө динди үйрөнүүнү, кудайга сыйынууну жана диндик жөрөлгөлүү ырасымдарды аткарууну камтыйт.

19-статья

Ар бир адам ынанымда болуу эркиндигине жана аны эркин билдирүү укугуна ээ; бул укук өз ынанымында тоскоолсуз бекем турууну жана мамлекеттик чек араларга карабастан маалыматты жана идеяларды кандай гана болбосун каражаттар менен издөө, кабыл алуу жана таратуу эркиндигин камтыйт.

20-статья

1. Ар бир адам тынч чогулуштар менен ассоциациялар эркиндигине укуктуу.

2. Эч ким мажбурлоо менен кандайдыр-бир асссоциацияга кирүүгө тийиш эмес.

21-статья

1. Ар бир адам өз өлкөсүн түздөн-түз же эркин түрдө шайланган өкүлдөр аркылуу башкарууга катышууга укуктуу.

2. Ар бир адам өз өлкөсүндө мамлекеттик кызматка бирдей жетишүү укугуна ээ.

3. Элдин эрки өкмөттүк бийликтин негизи болууга тийиш; бул эрк мезгил-мезгили менен өткөрүлүп турган жана жасалмаланбаган шайлоолордон билинүүгө тийиш, ал шайлоолор жалпы жана бирдей шайлоо укуктары болгондо, жашыруун добуш берүү жолу менен же добуш берүүнүн эркиндигин камсыз кылган башка ар кандай формалары аркылуу жүргүзүлүүгө тийиш.

22-статья

Коомдун мүчөсү катары ар бир адам социалдык жактан камсыз болууга жана өзүнүн кадыр-баркын сактоо жана инсандыгынын эркин өнүгүшү үчүн зарыл болгон экономикалык, социалдык жана маданий тармактардагы укуктарга улуттук күч-аракеттер менен эларалык кызматташтыктар аркылуу жана ар бир мамлекеттин структурасы менен ресурстарына ылайык ээ болууга укуктуу.

23-статья

1. Ар бир адам эмгектенүүгө, ишти эркин тандап алууга, эмгектин адилеттүү жана ылайыктуу шарттарына ээ болууга жана жумушсуздуктан корголууга укуктуу.

2. Ар бир адам кандайдыр-бир кемсинтүүлөрсүз бирдей эмгек үчүн бирдей акы алууга укуктуу.

3. Ар бир иштеген адам анын өзү жана үй-бүлөсү үчүн адамдын татыктуу жашоосун камсыз кыла турган адилеттүү жана канааттандыраарлык, ошондой эле зарыл болгондо, социалдык камсыз кылуунун башка каражаттары менен толуктала турган акы алууга укуктуу.

4. Ар бир адам кесипчилик союздарды түзүүгө жана өз таламдарын коргоо үчүн кесипчилик союздарга кирүүгө укуктуу.

24-статья

Ар бир адам эс алууга жана бош убакытка ээ болууга укуктуу, анын ичине жумуш күнүн акылга сыярлык чектөө жана акы төлөнүүчү мезгил-мезгили менен отпуск алуу укугу кирет.

25-статья

1. Ар бир адам тамак-ашты, кийим-кечени, турак жайды, медициналык тейлөөнү жана зарыл социалдык жактан тейлөөнү кошуп алганда өзүнүн жана үй-бүлөсүнүн ден соолугу менен жыргалчылыгын камсыз кылуу үчүн зарыл болгон турмуштук деңгээлге укуктуу жана жумушсуз болуп калганда, ооруп, майып болуп, жесир калганда, карыганда же өзүнө байланыштуу болбогон себептер менен жан сактоо каражаттарынан айрылганда камсыз болууга укуктуу.

2. Энелик жана балалык өзгөчө камкордук көрүүгө жана жардам алууга укук бере. Никеден же никесиз төрөлгөн бардык балдар бирдей социалдык коргоодон пайдаланууга тийиш.

26-статья

1. Ар бир адам билим алууга укуктуу. Билим берүү, жок дегенде башталгыч жана жалпы билим алуу акысыз болууга тийиш. Башталгыч билим берүү милдеттүү болууга тийиш. Техникалык жана кесиптик билим жалпыга жеткиликтүү болууга тийиш жана жогорку билим да ар бир адамдын жөндөмдүүлүктөрүнүн негизинде бардык үчүн бирдей жеткиликтүү болууга тийиш.

2. Билим алуу адам инсанын толук өнүктүрүүгө жана адам укуктары менен негизги эркиндиктерин урматтоону арттырууга багытталууга тийиш. Билим алуу бардык элдердин, расалык жана диндик топтордун ортосунда өз ара түшүнүшүүгө, сабырдуулукка жана достукка көмөктөшүүгө жана тынчтыкты сактап туруу боюнча Бириккен Улуттар Уюмунун ишмердигине көмөктөшүүгө тийиш.

27-статья

1. Ар бир адам коомдун маданий турмушуна эркин катышууга, көркөм өнөрдөн ыракат алууга, илимий прогресске катышууга жана анын жыргалчылыктарынан пайдаланууга укуктуу.

2. Ар бир адам автору болуп эсептелген илимий, адабий же көркөм эмгектердин натыйжалары болуп саналган анын моралдык жана материалдык таламдарынын корголушуна укуктуу.

28-статья

Ар бир адам ушул Декларацияда айтылган укуктар менен эркиндиктер толук ишке ашышы мүмкүн болгон социалдык жана эларалык тартипке укуктуу.

29-статья

1. Ар бир адам өзүнүн инсанынын эркин жана толук өнүгүшү мүмкүн болгон коомдун алдында милдеттүү.

2. Өз укуктары менен эркиндиктерин иш жүзүнө ашырууда ар бир адам башкалардын укуктары менен эркиндиктерин тийиштүү түрдө таанууну жана урматтоону камсыз кылуу жана демократиялык коомдо моралдын, коомдук тартиптин жана жалпы жыргалчылыктын адилеттүү талаптарын канааттандыруу максатында гана мыйзам тарабынан белгиленген чектөөлөргө гана дуушар болушу мүмкүн.

3. Бул укуктар менен эркиндиктерди иш жүзүнө ашыруу Бириккен Улуттар Уюмунун максаттарына жана принциптерине эч кандай карама-каршы келүүгө тийиш эмес.

30-статья

Ушул Декларациядагы эч бир нерсе кайсы-бир мамлекетке, адамдардын тобуна же айрым адамдарга ушул Декларацияда баяндалган укуктарды жана эркиндиктерди жок кылууга багытталган кандайдыр-бир иштерди жүргүзүүгө же аракеттерди жасоого укук берүү катары түшүндүрүлбөшү керек.

Bend 3

Herkes xwedî mafê jiyan, azadî û ewleyiya şexsê xwe ye.

Bend 4

Ewê tukes di koletî an bindestiyê de neyê girtin; koletî û bazirganiya koleyan bi hemû teşeyên xwe ve qedexe ne.

Bend 5

Ewê tukes nebe tabiê şkence an ceza û muameleyên hov, namirovî an xirabker.

Bend 6

Herkes xwediyê mafê nasîna li hemû ciyan a şexsiyeta xwe ya hiqûyî ye.

Bend 7

Hemû mirov li ber qanûnan wekhev in û bê ciheyî xwediyê mafê parastineke wekhev a qanûn in. Hemû mirov li hemberî her cihêtiya ku vê Danezanê ihlal dike û li hemberî her navtêdana cihêtiyeke wilo xwediyê mafê parastineke wekhev in.

Bend 8

Herkes maf heye ku li hemberî kirinên ku mafên bingehî yên ku qanûna bingehî an qanûn jê re dinasin ihlal dikin, serî li mehkemeyên neteweyî yên selahiyetdar bixe.

Bend 9

Tukes nikare bi awayekî kêfî bê girtin, hebs an sirgûn kirin.

Bend 10

Herkes, di wekheviyeke temamî de, maf heye ku doza wî li ber mehkemeyeke serbixwe û bê alî bi awayekî adil û eşkere bê bihîstin ji bo diyarkirina maf û wacibên wî û ya her tawana curmî li dijî wî.

Bend 11

Her kesê ku bi kirineke curmî tê tawanbar kirin bêrî tê hesibîn ta ku sûcê wî di mehkemeyek eşkere, ku hemû garantiyên ji bo parastina wî pêwist ewle kiribe, bi awayekî qanûnî were îsbat kirin.

Tukes nayê ceza kirin ji ber kirin an nekirinên ku di gava pêkhatina xwe de li gora qanûna neteweyî an navneteweyî ne sûc bûne.

Bend 12

Nabe ku tukes bibe amanca têkilbûnên kêfî yên nav jiyana wî ya arizî, malbata wî, mala wî an nameyên wî, an ziyangihandina şeref û şana wî. Herkes xwediyê mafê parastina qanûn e li hemberî têkilbûn û ziyangihanên wilo.

Bend 13

Mafê her kesî heye ku di nav tixûbên dewletekê de bi serbestî hatûçûnê bike û cihê mayîna xwe bibijêre.

Herkes maf heye ku ji her welatî, yê wî bi xwe jî tê de, derkeve û vegere welatê xwe.

Bend 14

Herkes maf heye ji ber zordestiyê li welatên din daxwaza penahê bike û bibe penabêr.

Ev maf nikare bê xwastin ji bo taqîbatên bi rastî ji ber sûceke adî an ji ber kirinên dijî amanc û bingehên Neteweyên Yekbûyî.

Bend 15

Herkes maf heye bibe xwediyê netewahiyekê (miliyetekê).

Tukes nikare bi awayekî kêfî ne ji netewahiya xwe ne jî ji mafê netewahî guhartinê bête bêpar kirin.

Bend 16

Ji temenê (emrê) balixiyê pê ve, mêr û jin, bê tu tahdîdên ji ber nijad, netewahî an olê, maf hene ku hev mehr bikin û malbatek deynin. Li hemberî zewacê, di domahiyê zewacê û di dema berdanê de ew xwedî mafên wekhev in.

Mehr tenê bi erêkirina serbest û temamî ya jin û mêr dikare bête birrîn.

Malbat hêmana xwezayî û bingehî ya civakê ye û xwedî maf e ku ji alî civak û dewletê ve bête parastin.

Bend 17

Herkes maf heye ku bi serê xwe an tevî kesên din bibe xwedî mulk.

Tukes nikare bi awayekî kêfî ji mulkê xwe bête bêpar kirin.

Bend 18

Herkes mafê azadiya fikr, wijdan û olê heye; azadiya ol an bawerî guhartin û azadiya ol û baweriya xwe bi tenê an bi hev re him eşkere him arizî, bi hînkirin, emel, îbadet û bicihanîna ayînan nîşandanê jî di nav vî mafî de ne.

Bend 19

Herkes mafê azadiya fikr û îfade heye; mafê ji ber ramanên xwe nehatin êşandin û herweha mafê bêî nasîna tu sînoran û bi her cure navgînan li agahdariyan û fikran gerîn, wan bi dest xistin û îfade û belavkirin dikevin nav vî mafî.

Bend 20

Herkes mafê azadiya aramane civîn û komelê danînê heye.

Tukes nikare bête mecbûr kirin ku bibe endamê komeleyekê.

Bend 21

Mafê her kesî heye ku rasterast an jî bi riya nemînendeyên xwe yên bi serbestî helbijartî di hukûmeta welatê xwe de beşdar bibe.

Herkes maf heye ku di mercên wekheviyê de ji xizmetên giştî yên welatê xwe kelk (istifade) bigire.

Viyana (îradeya) gel bingehê otorîteya hukûmetê ye; divê ku ev viyan xwe di helbijartinên durust ên ku di demên dewrî de, bi raya gerdûnî, wekhev û dengdana dizî an li gora awayeke hevrûmet a ku azadiya dengdanê ewle bike, xwe diyar ke.

Bend 22

Herkes, wekî endamê civakî, mafê ewleyiya sosyal heye; Ew mafdar e ku bi riya xebata neteweyî û hevkariya navneteweyî û li gora tenzîm û hatiniyên her dewletê, doza bidestxistina mafên aborî, civakî û çandî yên ku jo bo weqara wî û geşbûna serbest a şexsiyeta wî ferz in, bike.

Bend 23

Herkes mafê xebatê, serbest bijartina xebata xwe, şertên adil û musaîd ên xebatê û parastina li dijî bêkariyê heye.

Herkes, bêî tu cihêyî, maf heye ku ji bo xebateke wekhev heqek wekhev bistîne.

Herkesê ku dixebite mafê meaşek adil û têrker ê ku dikaribe ji wî û ji malbata wî re jiyaneke şayanê weqara mirovî ewle bike û heke pêwîst be bi îmkanên din ên parastina sosyal bê temam kirin, heye.

Herkes maf heye ku ji bo parastina menfaetên xwe sendîka deyne û bikeve nav sendîkan.

Bend 24

Herkes mafê bihndan (istirahet) û demên serbest û nemaze tahdîdeke maqûl a dema xebatê û tatîlên dewrî yên bi meaş heye.

Bend 25

Herkes mafê sewiyeke jiyanê ku têra ewlekirina saxî û rehetiya wî û ya malbata wî bike heye, nemaze ji bo xwarin, lixwekirin, mal, lênerîna tibbî, wisa jî ji bo xizmetên sosyal ên pêwîst û mafê ewleyiyê di rewşa bêkarî, nexweşî, seqetî, bîtî, pîrî an di rewşên din ên windakirina îmkanên xwe yên jiyanê ji ber sedemên dervavî viyana wî.

Dêyîtî û zarotî mafên arîkarî û lênêrîneke taybetî hene. Hemû zaro, çi yên di zewacê de bûyi çi yên dervayî zewacê, xwediyên eynî parastineke civakî ne.

Bend 26

Herkes mafê hînbûnê heye. Divê ku hînbûn belaş be, qet nebe hînbûna destpêkî û bingehî. Divê ku hînbûna teknîk û meslekî bi firehî belav be û xwendina bilind bi wekheviyeke temamî ji hemû kesan re, li gora şehrezayiya wan, vekirî be.

Divê ku hînkirin geşkirina temamî ya şexsiyeta mirovî û xurtkirina siyaseta mafên mirovî û azadiyên bingehî amanc bigre. Divê ku ew arîkarî bide têgihîştin, musameha û dostaniya nav hemû netewe û hemû komên nijadî an olî, wisa jî pêşveçûna çalakiyên Neteweyên Yekbûyî ji bo xwedîkirina aşîtiyê.

Dê û bav xwediyê mafê pêşîkî ê bijartina cureyê hînbûna zarokên xwe ne.

Bend 27

Herkes mafê bi serbestî beşdarbûna jiyana çandî ya civakê, ji huneran kelkgirtinê û beşdarbûna pêşveçûna zanistî û encamên wê heye.

Herkes mafê parastina menfaetên manewî û maddî yên ku ji ber berhema zanistî, edebî û hunerî ya ku ew bi xwe çêkerê wê ye heye.

Bend 28

Mafê her kesî yê ji bo nîzameke civakî û navneteweyî ya wisan heye ku maf û azadiyên di vê Danezanê de berpêşkirî bikaribin tê de bi temamî bêne cih.

Bend 29

Herkes erk (wezîfe) hene li hember civakê, ya ku tenê tê de geşbûna serbest û temamî ya şexsiyeta wî mimkin e.

Di bikaranîna maf û azadiyên xwe de heryek tenê bi hukmên ku qanûn tenê ji bo ewlekirina nasîn û qedrê maf û azadiyên kesên din û ji bo bicihanîna xwastiniyên rast ên exlaq, pergala giştî û refeha gelemper di civakeke demokratîk de daniye, tê tahdîd kirin.

Ev maf û azadî, di tu rewşê de, nikarin li dijî amanc û bingehên Neteweyên Yekbûyî bên bi kar anîn.

Bend 30

Tu hukmekî vê Danezanê nikare bê tefsîr kirin wekî ku tu maf dide dewletekê, komekê û kesekî ji bo kirina karekî an pêkanîna kirinekî ku rakirina maf û azadiyên ku tê de hatine berpêş kirin amanc bigre.

Perkara 3.

Setiap orang adalah berhak kepada nyawa, kebebasan dan keselamatan diri.

Perkara 4.

Tiada sesiapa pun boleh diperhamba atau diperabdikan; keabdian dan dagangan hamba abdi hendaklah dilarang dalam semua bentuknya.

Perkara 5.

Tiada sesiapa pun boleh dikenakan seksaan atau layanan atau hukuman yang zalim, tidak berperikemanusiaan atau menghinakan.

Perkara 6.

Setiap orang adalah berhak kepada pengiktirafan di mana jua sebagai seorang insan di sisi undang-undang.

Perkara 7.

Semua orang adalah samarata di sisi undang-undang dan berhak tanpa apa-apa pembezaan kepada perlindungan yang samarata di sisi undang-undang. Semua orang adalah berhak kepada perlindungan yang samarata daripada sebarang pembazaan yang melanggar Perisytiharan ini dan daripada sebarang hasutan terhadap pembezaan sedemikian.

Perkara 8.

Setiap orang adalah berhak kepada pemulihan yang berkesan oleh tribunal-tribunal kebangsaan yang kompeten terhadap tindakan-tindakan yang melanggar hak-hak asasi yang diberikannya oleh perlembagaan atau oleh undang-undang.

Perkara 9.

Tiada sesiapa pun boleh dikenakan tangkapan, tahanan atau pembuangan negeri secara sewenang-wenangnya.

Perkara 10.

Setiap orang adalah berhak dengan samarata sepenuhnya kepada pembicaraan adil dan terbuka oleh suatu tribunal bebas dan saksama, dalam penetapan hak-hak dan tanggungannya dan sebarang tuduhan jenayah terhadapnya.

Perkara 11.

Setiap orang yang dituduh dengan kesalahan keseksaan adalah berhak dianggap tidak salah sehingga dibuktikan salah menurut undang-undang di dalam perbicaraan terbuka di mana dia telah diberikan segala jaminan yang perlu untuk pembelaannya.

Tiada sesiapa pun boleh diputuskan bersalah atas sebarang kesalahan keseksaan oleh kerana sebarang tindakan atau ketinggalan yang tidak merupakan suatu kesalahan keseksaan, di sisi undang-undang kebangsaan atau antarabangsa, pada masa ianya dilakukan. Tiada pula boleh dikenakan sebarang hukuman yang lebih berat dari hukuman yang terpakai ketika kesalahan keseksaan itu dilakukan.

Perkara 12.

Tiada sesiapa pun yang boleh dikenakan kepada sebarang gangguan sewenang-wenangnya terhadap keadaan peribadi, keluarga, rumahtangga atau surat-menyuratnya, atau percerobohan keatas maruah dan nama baiknya. Setiap orang berhak kepada perlindungan undang-undang terhadap gangguan atau percerobohan sedemikian.

Perkara 13.

Setiap orang adalah berhak kepada kebebasan bergerak dan bermastautin di dalam sempadan sesebuah negara.

Setiap orang berhak meninggalkan mana-mana negara, termasuk negaranya sendiri, dan kembali semula kenegaranya.

Perkara 14.

Setiap orang berhak memohon dan menikmati perlindungan politik dalam negara lain daripada sebarang aniaya.

Hak ini tidak boleh dituntut bagi pendakwaan yang benar-benar timbul daripada kesalahan bukan politik atau daripada tindakan yang bertentangan dengan tujuan-tujuan dan prinsip-prinsip Bangsa-Bangsa Bersatu.

Perkara 15.

Setiap orang adalah berhak kepada suatu kewarganegaraan.

Tiada sesiapa pun boleh dilucutkan kewarganegaraannya secara sewenang-wenangnya atau dinafikan hak menukar kewarganegaraannya.

Perkara 16.

Lelaki dan perempuan dewasa, tanpa mengira bangsa, kewarganegaraan atau ugama, berhak berkahwin dan menubuhkan keluarga. Mereka adalah berhak kepada hak-hak samarata berhubung dengan perkahwinan, dalam tempoh masa perkahwinan dan pada pembubarannya.

Perkahwinan hanya boleh dilaksanakan dengan persetujuan bebas dan sepenuhnya oleh pihak-pihak yang bercadang untuk berkahwin.

Keluarga adalah yunit kumpulan semulajadi dan asasi dalam masyarakat dan adalah berhak kepada perlindungan oleh masyarakat dan Negara.

Perkara 17.

Setiap orang berhak memiliki harta secara bersendirian serta secara berkongsi dengan orang lain.

Tiada sesiapa pun boleh dilucutkan harta-bendanya secara sewenang-wenangnya.

Perkara 18.

Setiap orang adalah berhak kepada kebebasan berfikir, perasaan hati dan ugama; hak ini termasuklah kebebasan menukar ugama atau kepercayaannya, dan kebebasan, samada secara bersendirian atau secara bersama-sama dengan orang-orang lain dan secara terbuka atau bersendiri, menganuti ugama atau kepercayaannya melalui pengajaran, amalan, pemujaan dan pematuhan.

Perkara 19.

Setiap orang adalah berhak kepada kebebasan pendapat dan mengeluarkan fikiran; hak ini termasuklah kebebasan memegang pendapat tanpa gangguan dan menuntut, menerima dan menyebarkan maklumat dan buah fikiran melalui sebarang media dan tanpa mengira sempadan.

Perkara 20.

Setiap orang adalah berhak kepada kebebasan berhimpun secara aman dan menubuhkan persatuan.

Tiada sesiapa pun boleh dipaksa menjadi ahli mana-mana pertubuhan.

Perkara 21.

Setiap orang berhak mengambil bahagian dalam kerajaan negaranya, secara langsung atau melalui wakil-wakil yang dipilih dengan bebas.

Setiap orang adalah berhak kepada peluang samarata kepada perkhidmatan awam dalam negaranya.

Kemahuan rakyat hendaklah menjadi asas kewibawaan kerajaan; kemahuan ini hendaklah dibuktikan melalui pilihanraya berkala yang sejati yang mana hendaklah diadakan secara sejagat dan samarata dan hendaklah diadakan secara undi sulit atau melalui acara pengundian bebas yang ketara.

Perkara 22.

Setiap orang, sebagai anggota masyarakat, adalah berhak kepada keselamatan sosial dans berhak menjadikan suatu kenyataan, melalui usaha negara dan kerjasama antara-bangsa dan menurut organisasi dan sumber-sumber dalam negara masing-masing, hak-hak ekonomi, sosial dan kebudayaan yang termesti bagi kemuliaannya dan perkembangan bebas keperibadiannya.

Perkara 23.

Setiap orang adalah berhak kepada pekerjaan, kepada pemilihan pekerjaannya secara bebas, kepada keadaan-keadaan pekerjaan yang adil dan berfaedah baginya dan kepada perlindungan daripada pengangguran.

Setiap orang, tanpa sebarang pembezaan, adalah berhak kepada penggajian yang sama bagi kerja yang sama.

Setiap orang yang bekerja adalah berhak kepada pembayaran saraan yang adil dan berfaedah baginya yang mana mempastikan buat diri dan keluarganya suatu kehidupan sesuai dengan kemuliaan manusia, dan yang mana ditambah, jika pertu, oleh cara-cara perlindungan sosial yang lainnya.

Setiap orang berhak menubuh dan menjadi ahli kesatuan sekerja bagi memperlindungi kepentingan-kepentingannya.

Perkara 24.

Setiap orang adalah berhak kepada rihat dan masa lapang, termasuk batasan munasabah keatas masa bekerja dan cuti bergaji yang berkala.

Perkara 25.

Setiap orang adalah berhak kepada suatu taraf hidup yang memadai bagi kesihatan dan kebajikan diri dan keluarganya, termasuklah makanan, pakaian, perumahan dan pengawasan perubatan serta perkhidmatan sosial yang perlu, dan berhak kepada perlindungan ketika berlakunya pengangguran, kesakitan, ketidakupayaan, diperjandaan, keuzuran atau lain-lain kekurangan kehidupan dalam keadaan di luar kawalannya.

Ibu dan anak adalah berhak kepada jagaan serta bantuan khas. Semua kanak-kanak, samada dilahirkan di dalam mahupun di luar nikah, hendaklah menikmati perlindungan sosial yang sama.

Perkara 26.

Setiap orang adalah berhak kepada pelajaran. Pelajaran hendaklah diberikan percuma, sekurang-kurangnya pada peringkat awal dan asasnya. Pelajaran peringkat awal hendaklah diwajibkan. Pelajaran teknikal serta profesional hendaklah disediakan untuk umum dan pelajaran tinggi hendaklah mempunyai akses yang samarata kepada semua orang atas dasar kebolehan.

Pelajaran hendaklah ditujukan kepada perkembangan sepenuhnya keperibadian manusia dan kearah memperkukuhkan lagi rasa hormat bagi hak-hak dan kebebasan asasi manusia, lanya hendaklah memupuk persefahaman, kesabaran dan persahabatan di kalangan semua negara, bangsa atau kumpulan-kumpulan ugama, dan hendaklah memajukan segala kegiatan Bangsa-Bangsa Bersatu demi memelihara keamanan.

Ibu-bapa mempunyai hak terdahulu untuk memilih jenis pelajaran yang akan diberikan kepada anak-anak mereka.

Perkara 27.

Setiap orang berhak secara bebas mengambil bahagian dalam kegiatan kebudayaan masyarakatnya, menikmati kesenian dan sama-sama merasai kemajuan sains dan faedah-faedahnya.

Setiap orang adalah berhak kepada perlindungan kepentingan-kepentingan moral dan kebendaan hasil dari sebarang penghasilan sains, kesusasteraan atau kesenian yang mana ianya adalah penciptanya.

Perkara 28.

Setiap orang adalah berhak kepada suatu susunan sosial dan antarabangsa dalam mana hak-hak asasi dan kebebasan yang termaktub dalam Perisytiharan ini boleh dijadikan kenyataan sepenuhnya.

Perkara 29.

Setiap orang mempunyai kewajipan terhadap masyarakat hanya dalam mana perkembangan keperibadiannya secara bebas dan seluruhnya termungkin.

Dalam mengamalkan hak-hak dan kebebasannya, setiap orang tertakluk hanya kepada batasan-batasan seperti yang ditentukan oleh undang-undang semata-mata bagi tujuan menjamin pengiktirafan dan penghormatan yang sepatutnya terhadap hak-hak dan kebebasan orang lain dan untuk mendekati keperluan-keperluan sepatutnya bagi akhlak, ketenteraman awam dan kebajikan umum dalam suatu masyarakat yang demokratik.

Hak-hak dan kebebasan ini tidak boleh sama sekali diamalkan secara bertentangan dengan tujuan-tujuan dan prinsip-prinsip Bangsa-Bangsa Bersatu.

Perkara 30.

Tiada apa-apa jua dalam Perisytiharan ini boleh ditafsirkan sebagi sedia tersirat memberikan kepada mana-mana negara, kumpulan atau perseorangen sebarang hak untuk melibatkan diri dalam apa-apa kegiatan atau melakukan apa-apa perbuatan dengan tujuan memusnahkan apa-apa hak dan kebebasan yang termaktub dalam Perisytiharan ini.

Маддә 2

Һәр бир шәхс иргиндән, дәрисинин рәнҝиндән, ҹинсиндән, дилиндән, дининдән, сијаси вә диҝәр әгидәсиндән, милли вә ја сосиал мәншәјиндән, әмлак, сосиал мөвге вә диҝәр вәзијјәтиндән асылы олмајараг бу Бәјаннамәдә елан олунмуш бүтүн һүгуг вә азадлыглара малик олмалыдыр.

Бундан әлавә, һәмин шәхсин мәнсуб олдуғу өлкәнин вә ја әразинин, һәмин әразинин мүстәгил, гәјјумлуг алтында олан, өзүидарәолунмајан вә ја суверенлији һәр һансы шәкилдә мәһдудлашмыш олмасындан асылы олмајараг, сијасы, һүгуги вә бејнәлхалг статусундан асылы олараг һеч бир ајры-сечкилик гојулмамалыдыр.

Маддә 3

Һәр бир шәхсин јашамаг, азадлыг вә шәхси тохунулмазлыг һүгугу вар.

Маддә 4

Һеч ким көлә вә ја асылы вәзијјәтдә сахланыла билмәз; гулдарлыг вә гул тиҹарәти бүтүн формаларда гадаған едилир.

Маддә 5

Һеч ким ишҝәнҹәјә вә ја гәддар, гејри-инсани вә ја онун ләјагәтини алчалдан мүнасибәтә вә ҹәзаја мәруз галмамалыдыр.

Маддә 6

Һәр бир шәхс һарада олмасындан асылы олмајараг өзүнүн һүгуг субјектлтилијинин танынмасы һүгугуна маликдир.

Маддә 7

Бүтүн инсанлар ганун гаршысында бәрабәрдирләр вә ганун тәрәфиндән бәрабәр мүдафиә һүгугуна маликдирләр. Бүтүн инсанлар бу Бәјаннамәни позан һәр һансы ајры-сечкиликдән вә белә ајрысечкилијә һәр һансы ҹәһддән бәрабәр мүдафиә олунма һүгугуна маликдирләр.

Маддә 8

Һәр бир шәхс Конститусијанын вә ја ганунун она вердији һүгугларын позулмасы заманы сәләаһијјәтли милли мәһкәмәләр тәрәфиндән һүгугларынын бәрпа олунмасы һүгугуна маликдир.

Маддә 9

Һеч ким өзбашына һәбсә, тутулмаја вә ја сүрҝүнә мәруз гала билмәз.

Маддә 10

Һәр бир шәхс онун һүгуг вә вәзифәләринин тәјини вә она гаршы ирәли сүрүлмүш ҹинајәт иттиһамынын әсаслылығынын мүәјјәнләшдирилмәси үчүн онун ишинин мүстәгил вә битәрәф мәһкәмәдә, там бәрабәрлик әсасында, ашкарлыг вә әдаләтин бүтүн тәләбләринин ҝөзләнилмәси шәраитиндә бахылмасы һүгугуна маликдир.

Маддә 11

1. Ҹинајәт төрәтмәкдә иттиһам олунан һәр бир шәхс ҝүнаһы она мүдафиә үчүн бүтүн имканларын тәмин олундуғу ачыг мәһкәмә истинтагында гануну шәкилдә сүбут олунанадәк ҝүнаһсыз һесаб едилмәк һүгуна маликдир.

2. Һеч бир кәс милли ганунвериҹилик вә ја бејнәлхалг һүгуга әсасән төрәдилдији заман ҹинајәт һесаб едилмәјән һәрәкәт вә ја һәрәкәтсизлик үчүн ҹинајәтдә иттиһам олуна билмәз. Ејни заманда ҹинајәтин төрәдилдији заман тәтбиг олуна биләҹәк ҹәзадан даһа ағыры тәтбиг олуна билмәз.

Маддә 12

Һеч ким шәхси вә аилә һәјатына мүдахиләјә, евинин тохунулмазлығына, мәктублашмасынын ҝизлилијинә, шәрәф вә нүфузуна өзбашына гәсдә мәруз гала билмәз. Һәр бир шәхсин белә мүдахилә вә гәсдән ганун тәрәфиндән мүдафиә олунмаг һүгугу вар.

Маддә 13

1. Һәр бир шәхс һәр бир өлкә һүдудунда сәрбәст һәрәкәт етмәк вә јашајыш јери сечмәк һүгугуна маликдир.

2. Һәр бир шәхс өз өлкәси дә дахил олмагла истәнилән өлкәни тәрк етмәк вә өз өлкәсинә гајытмаг һүгугуна маликдир.

Маддә 14

1. Һәр бир шәхс диҝәр өлкәләрдә тәгибдән сығынаҹаг ахтармаг вә бу сығынаҹагдан истифадә етмәк һүгугуна маликдир.

2. Бу һүгуг һәгигәтән дә гејри-сијаси ҹинајәт вә ја Бирләшмиш Милләтләр Тәшкилатынын мәгсәд вә принсипләринә зидд һәрәкәт төрәдилмәсинә әсасланан тәгибләр заманы истифадә олуна билмәз.

Маддә 15

1. Һәр бир шәхс вәтәндашлыг һүгугуна маликдир.

2. Һеч ким өзбашына олараг вәтәндашлыгдан вә вәтәндашлығыны дәјишмәк һүгугундан мәһрум едилә билмәз.

Маддә 16

1. Јеткинлик јашына чатмыш кишиләр вә гадынлар ирги, милли вә дини әламәтләринә ҝөрә һеч бир мәһдудијјәт гојулмадан никаһа дахил олмаг вә аилә гурмаг һүгугуна маликдирләр. Онлар никаһа дахил оларкән, никаһ мүддәтиндә вә онун позулмасы заманы ејни һүгуглардан истифадә едирләр.

2. Никаһ, никаһа дахил олан һәр ики тәрәфин азад вә там разылығы оларса бағлана биләр.

3. Аилә ҹәмијјәтин тәбии вә башлыҹа груп ваһидидир вә ҹәмијјәт вә дөвләт тәрәфиндән мүдафиә олунма һүгугуна маликдир.

Маддә 17

1. Һәр бир шәхсин һәм тәкбашына, һәм дә диҝәрләри илә бирликдә мүлкијјәтә саһиб олма һүгугу вар.

2. Һеч ким өзбашына олараг мүлкијјәтдән мәһрум едилә билмәз.

Маддә 18

Һәр бир шәхс дүшүнҹә, виҹдан вә дин азадлығы һүгугуна маликдир; бу һүгуга өз динини вә етигадыны дәјишмәк азадлығы вә өз дининә вә инанҹларына тәһсил, дуа вә дини вә ритуал ајинләр заманы тәкликдә вә ја башгалары илә бирликдә, ашкар вә ја фәрди шәкилдә етигад етмәк азадлығы дахилдир.

Маддә 19

Һәр бир шәхс әгидә вә ону сәрбәст ифадә етмәк азадлығы һүгугуна маликдир; бу һүгуга манеәсиз олараг әгидәјә малик олмаг вә информасија вә идејалары дөвләт сәрһәдләриндән асылы олмајараг истәнилән васитәләрлә ахтармаг, әлдә етмәк вә јајмаг азадлығы дахилдир.

Маддә 20

1. Һәр бир шәхс динҹ јығынҹаглар вә ассосиасијалар азадлығы һүгугуна маликдир.

2. Һеч бир шәхс һәр һансы бир ассосиасијаја гошулмаға мәҹбур едилә билмәз.

Маддә 21

1. Һәр бир шәхс дөвләтин идарә олунмасында билаваситә вә ја азад шәкилдә сечилмиш нүмајәндәләр васитәсилә иштирак етмәк һүгугуна маликдир.

2. Һәр бир шәхс өз өлкәсиндә дөвләт хидмәтиндә гуллуг етмәк үчүн бәрабәр имкана малик олмаг һүгугуна маликдир.

3. Халгын ирадәси игтидар һакимијјәтинин әсасы олмалыдыр; бу ирадә өз ифадәсини ҝизли сәсвермә јолу илә, үмуми вә бәрабәр сечки һүгугу вә ја сәсвермәнин азадлығыны тәмин едән диҝәр ејнимәналы формалар әсасында кечирилән мүтамади вә сахталашдырылмамыш сечкиләрдә тапмалыдыр.

Маддә 22

Һәр бир шәхс ҹәмијјәтин үзвү кими сосиал мүдафиә һүгугуна вә милли сәјләр вә бејнәлхалг әмәкдашлыг јолу илә вә һәр бир дөвләтин структуру вә ресурсларына ујғун олараг онун ләјагәтинин мүдафиәси вә шәхсијјәтинин азад инкишафы үчүн игтисади, сосиал вә мәдәни саһәләрдә һүгуглара маликдир.

Маддә 23

1. Һәр бир шәхсин әмәк, сәрбәст иш јери сечмәк, әдаләтли вә јахшы иш шәраити вә ишсизликдән мүдафиә һүгугу вар.

2. Һәр бир шәхс һеч бир ајры-сечкилик олмадан ејни иш үчүн ејни әмәк һаггы алмаг һүгугуна маликдир.

3. Һәр бир ишләјән шәхс, әмәјинин лазым ҝәләрсә диҝәр сосиал мүдафиә васитәләрилә тамамланан, онун өзүнүн вә аиләсинин лајигли доланышығыны тәмин едә билән әдаләтли вә гәнаәтбәхш өдәнилмәси һүгугуна маликдир.

4. Һәр бир шәхсин һәмкарлар иттифагы јаратмаг вә өз сосиал марагларыны мүдафиә етмәк үчүн һәмкарлар иттифагларына дахил олмаг һүгугу вар.

Маддә 24

Һәр бир шәхсин истираһәт вә асудә вахт, о ҹүмләдән иш ҝүнүнүн ағлабатан һүдуну вә өдәнилән мүтамади мәзунијјәт һүгугу вар.

Маддә 25

1. Һәр бир шәхс онун өзүнүн вә аиләсинин сәһһәт вә рифаһыны тәмин етмәк үчүн лазым олан, гида, ҝејим, тибби хидмәт вә лазыми сосиал тәминат да дахил олмагла һәјат сәвијјәси һүгугуна вә ишсизлик, хәстәлик, әлиллик, дул галма, гоҹалыг вә ондан асылы олмајан сәбәбләр үзүндән јашајыш васитәләринин итирилмәси заманы тәминат һүгугуна маликдир.

2. Аналыг вә ушаглыг хүсуси гајғы вә јардым алмаг һүгугуна маликдирләр. Һәм никаһ нәтиҹәсиндә һәм дә никаһдан кәнар доғулмуш ушаглар ејни сосиал мүдафиәдән истифадә етмәлидирләр.

Маддә 26

1. Һәр бир шәхсин тәһсил һүгугу вар. Ән азы ибтидаи вә үмуми тәһсил пулсуз олмалыдыр. Ибтидаи тәһсил иҹбари олмалыдыр. Һәр кәс техники вә пешә тәһсили алмаг имканына малик олмалыдыр, али тәһсил дә һәр кәсин габилијјәти әсасында һамыја ејни дәрәҹәдә мүјәссәр олмалыдыр.

2. Тәһсил инсан шәхсијјәтинин там инкишафына вә инсан һүгуглары вә әсас азадлыглара һөрмәтин артырылмасына јөнәлдилмәлидир. Тәһсил халглар, ирги вә дини груплар арасында гаршылыглы анлашманын, дөзүмлүлүјүн вә достлуғун мөһкәмләндирилмәсинә вә Бирләшмиш Милләтләрин сүлһү горума саһәсиндә фәалијјәтинә јардым етмәлидир.

3. Валидејнләр өз азјашлы ушагларынын тәһсил нөвүнү сечмәкдә үстүнлүјә маликдирләр.

Маддә 27

1. Һәр бир шәхс ҹәмијјәтин мәдәни һәјатында сәрбәст иштирак етмәк, инҹәсәнәтдән һәзз алмаг, елми тәрәггидә иштирак етмәк вә онун фајдасындан истифадә етмәк һүгугуна маликдир.

2. Һәр бир шәхс мүәллифи олдуғу елми, әдәби, вә инҹәсәнәт әсәрләринин нәтиҹәсиндә мејдана чыхан мадди вә мәнәви мәнафеләринин горунмасы һүгугуна маликдир.

Маддә 28

Һәр бир шәхсин бу Бәјаннамәдә әкс олунмуш һүгуг вә азадлыгларын там тәмин олундуғу сосиал вә бејнәлхалг дүзүм һүгугу вар.

Маддә 29

1. Һәр бир шәхс јалныз онун азад вә там инкишафы мүмкүн олдуғу ҹәмијјәт гаршысында вәзифәләр дашыјыр.

2. Өз һүгуг вә азадлыгларыны һәјата кечирәркән һәр бир шәхс јалныз елә мәһдудијјәтләрә мәруз гала биләр ки, онлар ганун тәрәфиндән диҝәрләринин һүгуг вә азадлыгларынын танынмасы вә һөрмәт олунмасынын тәмин едилмәси вә демократик ҹәмијјәтин әхлаги, иҹтимаи асајиш вә үмуми рифаһ тәләбләрини өдәмәк мәгсәдилә тәјин едилмиш олсун.

3. Бу һүгуг вә азадлыгларын һәјата кечирилмәси Бирләшмиш Милләтләр Тәшкилатынын мәгсәд вә принсипләринә зидд олмамалыдыр.

Маддә 30

Бу Бәјаннамәдә һеч нә һәр һансы дөвләтә, шәхсләр групуна вә ајры- ајры шәхсләрә Бәјаннамәндә елан олунмуш һүгуг вә азадлыгларын мәһвинә јөнәлмиш һәр һансы фәалијјәтлә мәшғул олмаг вә ја һәр һансы һәрәкәти төрәтмәк һүгугунун верилмәси кими тәфсир олуна билмәз.

Артиколул 2

1. Фиекаре ом се поате превала де тоате дрептуриле ши либертэциле прокламате ын презента Декларацие фэрэ ничь ун фел де деосебире ка, де пилдэ, деосебиря де расэ, кулоаре, секс, лимбэ, релиӂие, опиние политикэ сау ориче алтэ опиние, де ориӂине националэ сау сочиалэ, авере, наштере сау ориче алте ымпрежурэрь.

2. Ын афарэ де ачаста, ну се ва фаче ничь о деосебире дупэ статутул политик, журидик сау интернационал ал цэрий сау ал териториулуй де каре цине о персоанэ, фие кэ ачастэ царэ сау териториу сунт индепенденте, суб тутелэ, неаутономе сау супусе вреуней алте лимитэрь а суверанитэций.

Артиколул 3

Ориче фиинцэ уманэ аре дрептул ла виацэ, ла либертате ши ла секуритатя персоаней сале.

Артиколул 4

Нимень ну ва фи цинут ын склавие, ничь ын сервитуте; склаважул ши комерцул ку склавь сунт интерзисе суб тоате формеле лор.

Артиколул 5

Нимень ну ва фи супус ла тортури, ничь ла педепсе сау тратаменте круде, инумане сау деграданте.

Артиколул 6

Фиекаре ом аре дрептул сэ и се рекуноаскэ претутиндень персоналитатя журидикэ.

Артиколул 7

Тоць оамений сунт егаль ын фаца леӂий ши ау, фэрэ ничь о деосебире, дрептул ла о егалэ протекцие а леӂий. Тоць оамений ау дрептул ла о протекцие егалэ ымпотрива орикэрей дискриминэрь каре ар виола презента Декларацие ши ымпотрива орикэрей провокэрь ла о асеменя дискриминаре.

Артиколул 8

Ориче персоана аре дрептул ла сатисфакция ефективэ дин партя инстанцелор журидиче национале компетенте ымпотрива актелор каре виолязэ дрептуриле фундаментале че-и сунт рекуноскуте прин конституцие сау леӂе.

Артиколул 9

Нимень ну требуе сэ фие арестат, децинут сау ексилат ын мод арбитрар.

Артиколул 10

Ориче персоанэ аре дрептул ын деплинэ егалитате де а фи аудиатэ ын мод екитабил ши публик де кэтре ун трибунал индепендент ши импарциал каре ва хотэры фие асупра дрептурилор ши облигацийлор сале, фие асупра темейничией орикэрей акузэрь ын материе пеналэ ындрептатэ ымпотрива са.

Артиколул 11

1. Ориче персоанэ акузатэ де комитеря унуй акт ку карактер пенал аре дрептул сэ фие пресупусэ невиноватэ пынэ кынд виновэция са ва фи стабилитэ ын мод легал ын курсул унуй прочес публик ин каре и-ау фост асигурате тоате гаранцийле нечесаре апэрэрий сале.

2. Нимень ну ва фи кондамнат пентру акциунь сау омисиунь каре ну-и конституяу, ын моментул кынд ау фост комисе, ун акт ку карактер пенал конформ дрептулуй интернационал сау национал. Де асеменя, ну се ва аплика ничь о педяпсэ май гря декыт ачея каре ера апликабилэ ын моментул кынд а фост сэвыршит актул ку карактер пенал.

Артиколул 12

Нимень ну ва фи супус ла имикстиунь арбитраре ын виаца са персоналэ, ын фамилия са, ын домичилиул луй сау ын кореспонденца са, ничь ла атинӂерь адусе оноарей ши репутацией сале. Ориче персоанэ аре дрептул ла протекция леӂий ымпотрива унор асеменя имикстиунь сау атинӂерь.

Артиколул 13

1. Ориче персоанэ аре дрептул де а чиркула ын мод либер ши де а-ши алеӂе решединца ын интериорул границелор унуй стат.

2. Ориче персоанэ аре дрептул де а пэрэси ориче царэ, инклусив а са, ши де а ревень ын цара са.

Артиколул 14

1. Ын каз де персекуцие, ориче персоанэ аре дрептул де а кэута азил ши де а бенефичия де азил ын алте цэрь.

2. Ачест дрепт ну поате фи инвокат ын каз де урмэрире че резултэ ын мод реал динтр-о кримэ де дрепт комун сау дин акциунь контраре скопурилор ши принчипийлор Организацией Нациунилор Уните.

Артиколул 15

1. Ориче персоанэ аре дрептул ла о четэцение.

2. Нимень ну поате фи липсит ын мод арбитрар де четэцениа са сау де дрептул де а-ши скимба четэцениа.

Артиколул 16

1. Ку ынчепере де ла ымплиниря вырстей легале, бэрбэтул ши фемея, фэрэ ничь о рестрикцие ын че привеште раса, националитатя сау релиӂиа, ау дрептул де а се кэсэторь ши де а ынтемея о фамилие. Ей ау дрептурь егале ла контрактаря кэсэторией, ын декурсул кэсэторией ши ла десфачеря ей.

2. Кэсэтория ну поате фи ынкеятэ декыт ку консимцэмынтул либер ши деплин ал вииторилор соць.

3. Фамилия конституе елементул натурал ши фундаментал ал сочиетэций ши аре дрептул ла окротире дин партя сочиетэций ши а статулуй.

Артиколул 17

1. Ориче персоанэ аре дрептул ла проприетате, атыт сингурэ, кыт ши ын асочиацие ку алций.

2. Нимень ну поате фи липсит ын мод арбитрар де проприетатя са.

Артиколул 18

Ориче ом аре дрептул ла либертатя гындирий, де конштиинтэ ши релиӂие; ачест дрепт инклуде либертатя де а-ши скимба релиӂия сау конвинӂеря, прекум ши либертатя де а-ши манифеста релиӂия сау конвинӂеря, сингур сау ымпреунэ ку алций, атыт ын мод публик, кыт ши приват, прин ынвэцэтурэ, практичь релиӂиоасе, култ ши ындеплиниря ритурилор.

Артиколул 19

Ориче ом аре дрептул ла либертатя опинийлор ши експримэрий; ачест дрепт инклуде либертатя де а авя опиний фэрэ имикстиуне дин афарэ, прекум ши либертатя де а кэута, де а примь ши де а рэспындь информаций ши идей прин ориче мижлоаче ши индепендент де фронтиереле де стат.

Артиколул 20

1. Ориче персоанэ аре дрептул ла либертатя де ынтрунире ши де асочиере пашникэ.

2. Нимень ну поате фи силит сэ фэкэ парте динтр-о асочиацие.

Артиколул 21

1. Ориче персоанэ аре дрептул де а луа парте ла кондучеря требурилор публиче але цэрий сале, фие директ, фие прин репрезентанць либер алешь.

2. Ориче персоанэ аре дрептул де акчес егал ла функцийле публиче дин цара са.

3. Воинца попорулуй требуе сэ конституе база путерий де стат; ачастэ воинцэ требуе сэ фие експриматэ прин алеӂерь нефалсификате, каре сэ айбэ лок ын мод периодик прин суфраӂиу универсал, егал ши експримат прин вот секрет сау урмынд о прочедурэ екивалентэ каре сэ асигуре либертатя вотулуй.

Артиколул 22

Ориче персоанэ, ын калитатя са де мембру ал сочиетэций, аре дрептул ла секуритатя сочиалэ; я есте ындрептэцитэ ка прин ефортул национал ши колабораря интернационалэ, цинынду-се сяма де организаря ши ресурселе фиекэрей цэри, сэ обцинэ реализаря дрептурилор економиче, сочиале ши културале индиспенсабиле пентру демнитатя са ши либера дезволтаре а персоналитэций сале.

Артиколул 23

1. Ориче персоанэ аре дрептул ла мункэ, ла либера алеӂере а мунчий сале, ла кондиций екитабиле ши сатисфэкэтоаре де мункэ, прекум ши ла окротиря ымпотрива шомажулуй.

2. Тоць оамений, фэрэ ничь о дискриминаре, ау дрептул ла салариу егал пентру мункэ егалэ.

3. Ориче ом каре мунчеште аре дрептул ла о ретрибуире екитабилэ ши сатисфэкэтоаре каре сэ-и асигуре атыт луй, кыт ши фамилией сале, о ексистенцэ конформэ ку демнитатя уманэ ши комплетатэ, ла невойе, прин алте мижлоаче де протекцие сочиалэ.

4. Ориче персоанэ аре дрептул де а ынтемея синдикате ши де а се афилия ла синдикате пентру апэраря интереселелор сале.

Артиколул 24

Ориче персоанэ аре дрептул ла одихнэ ши рекреацие, инклусив ла о лимитаре резонабилэ а зилей де мункэ ши ла кончедий периодиче плэтите.

Артиколул 25

1. Ориче ом аре дрептул ла ун нивел де трай каре сэ-и асигуре сэнэтатя ши бунэстаря луй ши фамилией сале, купринзынд храна, ымбрэкэминтя, локуинца, ынгрижиря медикалэ, прекум ши сервичийле сочиале нечесаре; ел аре дрептул ла асигураре ын каз де шомаж, боалэ, инвалидитате, вэдувие, бэтрынеце сау ын челелалте казурь де пиердере а мижлоачелор де субзистенцэ, ын урма унор ымпрежурэрь индепенденте де воинца са.

2. Мама ши копилул ау дрептул ла ажутор ши окротире деосебите. Тоць копии, фие кэ сунт нэскуць ын кадрул кэсэторий сау ын афара ачестея, се букурэ де ачеяшь протекцие сочиалэ.

Артиколул 26

1. Ориче персоанэ аре дрептул ла ынвэцэтурэ. Инвэцэмынтул требуе сэ фие гратуит, чел пуцин ын чея че привеште инвэцэмынтул елементар ши ӂенерал. Инвэцэмынтул елементар требуе сэ фие облигаториу. Инвэцэмынтул техник ши професионал требуе сэ фие ла ындемына тутурор, яр ынвэцэмынтул супериор требуе сэ фие де асеменя егал, акчесибил тутурора, пе базэ де мерит.

2. Ынвэцэмынтул требуе сэ урмэряскэ дезволтаря деплинэ а персоналитэций умане ши ынтэриря респектулуй фацэ де дрептуриле омулуй ши либертэциле фундаментале. Ел требуе сэ промовезе ынцелеӂеря, толеранца, приетения ынтре тоате попоареле ши тоате групуриле расиале сау релиӂиоасе, прекум ши дезволтаря активитэций Организацией Нациунилор Уните пентру менцинеря пэчий.

3. Пэринций ау дрептул де приоритате ын алеӂеря фелулуй де ынвэцэмынт пентру копии лор минорь.

Артиколул 27

1. Ориче персоанэ аре дрептул де а луа парте ын мод либер ла виаца културалэ а колективитэций, де а се букура де арте ши де а партичипа ла прогресул штиинцифик ши ла бинефачериле луй.

2. Фиекаре ом аре дрептул ла окротиря интереселор морале ши материале каре декург дин ориче лукраре штиинцификэ, литерарэ сау артистикэ ал кэрей аутор есте.

Артиколул 28

Ориче персоанэ аре дрептул ла о орындуире сочиалэ ши интернационалэ ын каре дрептуриле ши либертэциле експусе ын презента Декларацие пот фи пе деплин ынфэптуите.

Артиколул 29

1. Ориче персоанэ аре ындаторирь фацэ де колективитате, деоарече нумай ын кадрул ачестея есте посибилэ дезволтаря либерэ ши деплинэ а персоналитэций сале.

2. Ын ексерчитаря дрептурилор ши либертэцилор сале, фиекаре ом ну есте супус декыт нумай ынгрэдирилор стабилите прин леӂе, ексклусив ын скопул де а асигура кувенита рекуноаштере ши респектаре а дрептурилор ши либертэцилор алтора ши ка сэ фие сатисфэкуте жустеле черинце але моралей, ординий публиче ши бунэстэрий ӂенерале ынтр-о сочиетате демократикэ.

3. Ачесте дрептурь ши либертэць ну вор путя фи ын ничь ун каз ексерчитате контрар скопурилор ши принчипийлор Организацией Нациунилор Уните.

Артиколул 30

Ничь о диспозицие а презентей Деклараций ну поате фи интерпретатэ ка импликынд пентру вреун стат, групаре сау персоанэ дрептул де а се деда ла врео активитате сау де а сэвыршь вреун акт ындрептат спре десфиинцаря унор дрептурь сау либертэць енунцате ын презента Декларацие.